Ons Limburgse werkgebied is zeer gevarieerd en biedt unieke uitdagingen. We
hebben met de Maas een typische regenrivier met een enorm verschil tussen hoge
en lage afvoeren. Natte hoogveenrestanten in het Peelgebied, maar ook droge
stuifzanden in de Maasduinen. Golvende dekzandgebieden, maar ook lössplateaus
in Zuid-Limburg. En niet te vergeten, onze unieke beekdalen.
Met ruim 1,1 miljoen inwoners is Limburg redelijk dichtbevolkt met vooral in het
zuiden veel stedelijk gebied. Ongeveer 19% van het landoppervlak is bebouwd,
waarmee Limburg landelijk op de vierde plek staat. De rest is landbouw of
natuur. Het is ook de provincie met de langste grens met het buitenland,
namelijk ongeveer 350 km. Veel Limburgse beken ontspringen in Duitsland of
België.
Waterschap Limburg beheert waterkeringen, watergangen, regenwaterbuffers en
rioolwaterzuiveringsinstallaties, maar ook alle constructies daar omheen, zoals
coupures, gemalen, stuwen en leidingen. Dat allemaal noemen we onze assets.
We implementeren
assetmanagement en prioriteren onze inzet
We optimaliseren ons
onderhoud
We bestrijden exoten en
plaagsoorten selectief
We respecteren bestaand grondgebruik in ons peilbeheer en onderhoud en
onderzoeken ontwikkelingsmogelijkheden
We monitoren de situatie buiten
en houden onze gegevens actueel
We adviseren en denken mee over
ruimtelijke plannen
Waar nodig passen we
regels en vergunningen toe
We kopen strategisch en
doelgericht gronden
We implementeren assetmanagement en
prioriteren onze inzet
Het proces van beheren, beoordelen en verbeteren van assets is een
cyclisch proces. Via inspecties en metingen brengen we de actuele
situatie in beeld. We beoordelen of assets nog functioneren zoals
bedoeld. Als dat niet het geval is, bepalen we of onderhoud, reparatie
of vervanging nodig is. Deze afweging maken we op basis van: het
functioneren, de risico’s en de kosten. Wat we verbeterd hebben, wordt
weer beheerd en onderhouden. Dit geheel noemen we assetmanagement. In
deze planperiode gaan we assetmanagement verder implementeren en werken
we aan het volgende:
We voeren ons meerjarig beheer- en onderhoudsplan uit en verbeteren ons
gegevensbeheer.
We integreren het systeem van de keringen met dat van het
watersysteem.
We bepalen het gewenste kwaliteitsniveau ofwel de ‘servicenormen’ van
onze assets.
Geld en mensuren zijn niet onbeperkt. Om de juiste keuzes te maken,
gebruiken we een prioriteringssystematiek met wegingscriteria. Daarmee
zorgen we dat we focus houden op onze kerntaken.
We optimaliseren ons onderhoud
Het onderhouden van de waterkeringen, watergangen en regenwaterbuffers
doen we met het oog op alle doelen, maar ook niet meer dan nodig, zodat
er zo min mogelijk water verloren gaat en we zo veel mogelijk rekening
houden met
ecologie. Daarbij staat voorkomen van wateroverlast
voorop. In de planperiode werken we aan de volgende verbeteringen:
We optimaliseren het maai- en groenonderhoud met onze aannemers.
We sturen op water vasthouden om in droge tijden langer water te
hebben.
We ontwikkelen in pilots risicogestuurd onderhoud gebaseerd op
weersverwachtingen en grondwaterstanden.
Waar mogelijk kiezen we voor ruimtelijke maatregelen zodat minder
onderhoud nodig is.
We breiden ons areaal met ecologisch onderhoud verder uit.
We bevorderen hergebruik van materialen en grondstoffen en sturen aan op
een laag energieverbruik.
In gebieden waar het onderhoud erg bepalend is voor het tegengaan van
wateroverlast, houden we met de direct belanghebbenden een periodieke
rondgang.
Bij nieuwe projecten maken we die afspraken al tijdens de planvorming.
We staan open voor initiatieven van anderen om delen van ons onderhoud
over te nemen.
We stellen een afwegingskader op voor praktische operationele keuzes in
het veld.
We bestrijden exoten en plaagsoorten
selectief
Onze strategie richt zich in eerste instantie op preventie (voorkomen van
vestiging) en eliminatie (uitroeien). Voor plaagsoorten die al ruimer
verspreid zijn wordt beheerst of geaccepteerd. Voor de meest voorkomende
plaagsoorten maken we bestrijdingsprotocollen en stellen we met de
Provincie Limburg een investeringsagenda op. Voor muskus- en beverratten
is het landelijke doel om ze helemaal uit te roeien vanwege de
veiligheidsrisico’s.
We respecteren bestaand grondgebruik
in ons peilbeheer en onderhoud en onderzoeken
ontwikkelings- mogelijkheden
Voor het hele gebied zetten we in op het zo natuurlijk mogelijk laten
functioneren van het watersysteem. De aan de beken toegekende functies zijn
hierin leidend. In de planperiode werken we aan de gewenste
ontwikkelingsrichting. Water de ruimte geven betekent beekdalen in de
breedte
herinrichten en vaak ook hogere peilen met natuurlijke fluctuaties. Bij
beekdalontwikkeling regelen provincie en waterschap aan de voorkant de
benodigde ruimte. Hierbij respecteren we het bestaande
grondgebruik totdat we adequate oplossingen hebben gevonden voor de
negatieve gevolgen die het verhogen van peilen kan hebben voor
grondgebruikers. Dat betekent dat we peilen alleen aanpassen als dit aan
de
voorkant door alle belanghebbenden is geregeld, vaak binnen een project of
gebiedsproces, en als door waterschap, provincie en gemeente afspraken zijn
gemaakt over de inzet van instrumenten en financiering. Bij
wijzigingen in grondgebruik gelden enkele
specifieke uitgangspunten:
In het algemeen faciliteren we bij wijziging van grondgebruik alleen
structurele verhoging van (grond)waterpeilen.
In agrarisch gebied buiten beekdalen en natuurbeken faciliteren we
bij wijzigingen van grondgebruik tot maximaal de norm voor akkerbouw
(zie tabel 1). Diepwortelende gewassen zijn mogelijk op percelen die
van nature een voldoende diepe ontwatering hebben.
In beekdalen en natuurbeken geldt dat we streven naar herstel. We
werken toe naar een ontwatering tot maximaal de graslandnorm en een
natuurlijk peilverloop.
Bij het respecteren van bestaand grondgebruik hanteren we als
referentietijdstip het moment waarop de stuwpeilen zijn vastgesteld of het
projectplan voor de (her)inrichting van een watergang
We monitoren de situatie buiten en
houden onze gegevens actueel
Het gaat hierbij om monitoring van (grond)waterstanden, debieten,
waterflora en -fauna en de ontwikkeling van vegetatie en beplanting.
Ook houden we ‘vaste’ data actueel, zoals de ligging en afmetingen van
assets, dwarsprofielen, eigendommen en beperkingengebieden. Dit
soort gegevens leggen we vast in ons beheerregister en
(geo)informatiesysteem en in de legger. Ook afspraken over
toegankelijkheid, beheer en onderhoud leggen we eenduidig vast. In de
planperiode werken we aan de volgende zaken:
Het doorontwikkelen van onze centrale regiekamer (CRK).
Het ontwikkelen van integrale klimaatadaptatiemodellen.
We verkennen in hoeverre we in Limburg meer zicht kunnen krijgen op de
beschikbaarheid en het gebruik van water in tijd en ruimte.
Het doorontwikkelen van de Stroomgebiedsbrede Ecohydrologische Systeem
Analyse (SESA).
Het experimenteren met gegevensverzameling door mensen in de omgeving,
de zogenaamde Citizen Science.
We adviseren en denken mee over
ruimtelijke plannen
Limburg kent voortdurend initiatieven om te bouwen of te verbeteren. In
die gevallen denkt Waterschap Limburg graag aan de voorkant mee over de
mogelijkheden, geredeneerd vanuit het waterbelang. Zelf houden we
regelmatig contact met gemeenten om vroegtijdig op de hoogte zijn van
ruimtelijke initiatieven, omgevingsvisies en omgevingsplannen. Met de
invoering van de Omgevingswet loopt veel via de zogenaamde
Omgevingstafels waar ketenpartners samen met de initiatiefnemer een
plan begeleiden van idee tot ontwerp, inclusief de benodigde
vergunningen.
Waar nodig passen we regels en
vergunningen toe
Onze regels zijn opgesteld vanuit de ‘ja, mits’ gedachte. Veel valt onder
de zorgplicht en onder algemene regels. Alleen waar nodig maken we een
vergunning met daarin de voorschriften.
In 2022 komt er een actualisatie van onze regels in de
Waterschapsverordening. Hiervoor verkennen we drie grotere aanpassingen:
het beschermen van de zogenaamde hoge gronden die onderdeel zijn van de
dijktrajecten langs de Maas; het herbeoordelen van huidige
inundatiegebieden in beekdalen en een meetverplichting bij gemeentelijke
riooloverstorten.
Bij onze werkzaamheden rond vergunningen, erop toezien en handhaven
werken we intensief samen met collega-overheden en Regionale
Uitvoeringsdiensten (RUD).
Nieuw voor de planperiode is dat we volledig gaan werken volgens de
principes van de Omgevingswet. Dit betekent bijvoorbeeld een andere
procedure voor projectbesluiten, maar bovenal een sterkere rol van de
omgeving bij plannen van de overheid. Onze regels zijn te vinden in het
landelijke Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).
We kopen strategisch en doelgericht
gronden
Projecten worden regelmatig in een samenwerkingsverband gerealiseerd met
partners die in het gebied al veel grond in bezit hebben. Per geval
wordt bekeken welke partij de meest voor de hand liggende is om gronden
aan te kopen. In de planperiode versterken we
de samenwerking hierin, waarbij we als waterschap pleiten voor een
gezamenlijke provinciale grondbank. Om
ruilingen mogelijk te maken, kopen we ook gronden aan op plekken waar geen
concrete projecten in beeld zijn, zogeheten strategische gronden.
Beheer in de periode tot en met
2027
We maken onze
crisisorganisatie toekomstbestendig
We delen
informatie om waterbewustzijn en zelfredzaamheid te vergroten
We maken onze crisisorganisatie toekomstbestendig
Een kerntaak van het waterschap is flexibel en slagvaardig optreden bij
een watercalamiteit. Tot op zekere hoogte kunnen we dit soort
calamiteiten prima afhandelen binnen ons reguliere werk. Als het nodig
is, schakelen we onze crisisorganisatie in. In de planperiode werken we
aan de volgende zaken:
We houden eens in de vijf jaar een grote calamiteitenoefening en tussendoor
kleinere.
We centraliseren de informatiestromen via netcentrisch werken.
We gebruiken onze centrale regiekamer om alle relevante informatie beschikbaar
te hebben.
We intensiveren de samenwerking met de veiligheidsregio’s.
We waarderen onze meer dan 750 vrijwillige dijkwachten.
We delen informatie om waterbewustzijn en zelfredzaamheid te
vergroten
Samen met onze veiligheidspartners werken we
aan het vergroten van het waterbewustzijn bij inwoners en
bedrijven:
We hebben in 2025 modellen die overstromingen en dijkdoorbraken simuleren.
We onderzoeken nut en noodzaak van modellen die de verspreiding van vervuiling
simuleren.
Voor enkele beekdalen hebben we in 2025 een waarschuwingssysteem.
We adviseren bewoners van laaggelegen woningen hoe ze hun woning kunnen
beschermen, onder ander via de campagne
Wacht
niet op Water.
We informeren tijdens extreme droogte over onze maatregelen en wat men zelf kan
doen.
We geven inwoners en bedrijven tips voor klimaatadaptatie, onder andere via de
campagne
Waterklaar.
Op verzoek van gemeenten en veiligheidsregio's dragen we bij aan
risicocommunicatie in de overstroombare Maasvallei.
We werken met de omgeving en voor de omgeving
We zijn transparant en
aanspreekbaar
We werken samen in
programma’s en netwerken en combineren doelen
We investeren in
relatiebeheer op alle niveaus
Meegenieten van beekdalen en
waterkeringen
We werken mee aan wildbeheersing
We werken samen met
hengelsporters
Iedereen is waterbeheerder
We werken over de grenzen heen
We zijn transparant en
aanspreekbaar
We doen wat we zeggen en zeggen wat we doen. Maar ook zijn we duidelijk
over wat de omgeving van ons kan verwachten en tot hoe ver onze taak en
verantwoordelijkheid reikt. In de planperiode versterken we onze
transparantie en aanspreekbaarheid door:
De bekende en nieuwe wateroverlastknelpunten zoveel mogelijk op te
lossen.
Meer te meten en monitoren en gegevens openbaar toegankelijk te maken.
Meer stuwen op afstand te regelen waardoor we sneller kunnen reageren op
weersveranderingen.
Helder te maken hoe we werken, hoe we dit bewaken en wat van ons
verwacht mag worden.
Onze omgeving te betrekken bij nieuwe projecten.
Uiteraard worden onze plannen ook formeel ter visie gelegd. Vastgestelde
projectplannen beschouwen wij daarmee als afspraken met de omgeving.
Partijen kunnen ons daar ook aan houden.
We werken samen in programma’s en
netwerken en combineren doelen
Overal in de openbare ruimte komen we elkaar tegen. De
energietransitie, klimaatadaptatie, kringlooplandbouw en circulaire
economie vragen allemaal om ruimte. Slim samen projecten uitvoeren houdt
de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk. Waar ruimte schaars is,
geven functiecombinaties vaak mooie oplossingen. Zo kennen we in Limburg
waterkeringen met wandelpaden, fietspaden of zelfs akkerbouw. Concreet
verkennen we met de provincie en andere partners het combineren van onze
waterdoelen met de doelen voor natuur en stikstof van de provincie.
Randvoorwaarde voor onze deelname aan deze opgavegerichte gebiedsaanpak is
dat het toegevoegde waarde heeft en past binnen onze eigen opgave.
Samen maken we Limburg mooier!
We investeren in relatiebeheer op
alle niveaus
In de planperiode versterken we ons relatiebeheer door extra menskracht
in te zetten. We werken zo veel mogelijk met vaste contactpersonen per
relatie of per regio. Met dit gebiedsgericht relatiebeheer zorgen we
voor draagvlak voor onze plannen, een goede rol van water in plannen van
anderen en gezamenlijke projecten met gecombineerde doelen.
Meegenieten van beekdalen en
waterkeringen
Onze beken en waterkeringen zijn aantrekkelijke groenblauwe linten in
het Limburgse landschap. In beekdalen liggen ook veel cultuurhistorisch
waardevolle gebouwen als kastelen en watermolens.
Bij voorkeur stellen we alle keringen en
onderhoudspaden open voor wandelaars en soms ook voor fietsers. Op
sommige watergangen zijn kanoërs onder voorwaarden welkom. Bij het
openstellen kijken we ook naar andere belangen en als we niet
openstellen is daar altijd een goede reden voor. In de planperiode
leggen we onze afwegingen rond recreatief medegebruik vast in een
beleidsnota. Bij nieuwe projecten maken we in de planfase goede
afspraken met partners over verantwoordelijkheid, kosten en
risico’s.
We werken mee aan wildbeheersing
Met het toestaan van jacht op onze eigendommen bereiken we dat wild wordt
beheerst dat met graafwerk schade kan aanrichten aan waterkeringen of
oevers. Het is ook nodig om wildbeheersing in aaneengesloten gebieden
mogelijk te maken, zonder onderbrekingen door watergangen of
waterkeringen. Jachtrechten regelen we via de Nederlandse
Jagersvereniging. In het Broekhuizer Schuitwater loopt een pilot met
vrijwillige beverwachten. Bij succes breiden we dit uit naar andere
gebieden.
We werken samen met
hengelsporters
Hengelsporters zijn onze oren en ogen langs de waterkant. Visrechten op
watergangen regelen we met visstandbeheercommissies en Sportvisserij
Limburg. De tegenprestatie ‘in natura’ bestaat uit hulp van een
visvereniging bij vismonitoring of het preventief wegvangen van vis bij
werkzaamheden in een watergang of bij extreme droogte. Structureel is er
samenwerking in visstandprojecten en in het terugbrengen van de
zalm.
Iedereen is waterbeheerder
Om mensen bewust te maken dat het ene gedrag goed is voor het water en
het andere niet, informeren we hier over via media, gerichte campagnes
en educatie. We stimuleren positieve acties met subsidie, bijvoorbeeld
voor afkoppelen van regenwater.
In de planperiode willen we naast informeren mensen ook directer
betrekken bij het waterbeheer. Zo werken we nu al met 750 vrijwillige
dijkwachten. In een aantal beekdalen gaan we samenwerken met
beekwachten die de ontwikkelingen in hun gebied volgen.
Van inwoners verwachten we dat ze zelf ook maatregelen nemen om schade
aan de eigen woning te beperken. Waterschap en gemeenten ondersteunen
hen met advies en materialen.
We werken over de grenzen heen
We onderhouden intensieve contacten met de waterbeheerders in Noord-Brabant,
Gelderland, Duitsland en België. In de planperiode zetten we hier extra
menskracht op in. In de Internationale Maascommissie (IMC) praten we mee
over maatregelen in het hele stroomgebied van de Maas. Voor
grensoverschrijdende beken is er structurele afstemming en schakelen we
direct als we een vervuiling meten. We werken samen in projecten als
“Zalm terug in de Geul” en het zwerfafvalproject “Lives”. In het Geul- en
Gulpdal zoeken we met Belgische partners naar mogelijkheden om meer water
op de plateaus en hellingen vast te houden. We zijn betrokken bij het
verbeteren van de vismigratie in de gehele Roer.
In Duitsland stopt uiterlijk in 2038 de bruinkoolwinning waardoor de
voeding van het grondwater en enkele beken verandert. Hierin bewaken we
onze belangen.
Onder de vlag van Dutch Water Authorities en Blue Deal delen we onze
kennis van water en waterbeheer graag met de wereld.
We verduurzamen onze werkwijze
Waterschap Limburg heeft duurzaamheid benoemd als speerpunt. In onze
activiteiten, gebouwen en installaties werken we aan energie besparen en
opwekken, uitstoot van broeikasgassen beperken, materiaalgebruik beperken en
kringlopen sluiten. We vragen dit ook van onze leveranciers en aannemers. We
kopen duurzaam in, accepteren uitsluitend eerlijke handel en letten op het
betrekken van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Net als andere waterschappen hebben we ons verbonden aan het doel van de Green
Deal Energie om in 2025 energieneutraal te zijn. We zijn partner in de
Limburgse RES-regio’s.
Het Grondstoffenakkoord stelt als doel Nederland circulair in 2050. Voor
Waterschap Limburg zijn de tussendoelen in 2023 100% circulair uitvragen, in
2030 100% circulair aanbesteden en 50% minder gebruik van primaire
grondstoffen.
We zijn een vernieuwend waterschap
Waterschap Limburg is zich ervan bewust dat veel wateropgaven in de komende
decennia niet zijn op te lossen met gangbare maatregelen en technieken. Daarom
werken we met innovatiekracht continu aan verbeteringen, bij voorkeur samen met
anderen.
Voor kansrijke ideeën hebben we een innovatiebudget waarmee we proeven of pilots
mogelijk kunnen maken. De belangrijkste reden om met een innovatie verder te
gaan, is dat het waarde toevoegt aan de maatschappij.
In de planperiode testen we innovatieve ideeën voor het watersysteem bij
voorkeur uit binnen onze proefregio’s. Dit zijn de proefregio Noord, het
stroomgebied van de Groote Molenbeek en de proefregio Zuid, het Geuldal. Het
doorontwikkelen van innovaties in het zuiveren van rioolwater en het toepassen
van gezuiverd water, doen we op meerdere rioolwaterzuiveringen.
Waterbeheer in een unieke provincie
Beheer in de periode tot en met 2027
Hoofdstukken